Түүх нийгэм

Хүннүчүүд нь МЭӨ IV зууны үеэс түүхэнд нэр нь тодоор дурдагдаж, МЭӨ III зууны төгсгөл буюу МЭӨ 209 онд Модун шаньюйн үед нэгдмэл төрт улс болж, улмаар хөрш зэргэлдээ оршиж байсан аймгуудыг ээлж дараалан өвдөг сөхрүүлсээр нүүдэлчдийн дотроос анх түрүүнд эзэнт гүрнийг цогцлоожээ. Тэд өмнөд хөршийн Хан улсаас татвар авч, Дундад Азийн хот улсуудад ч нөлөөлж байсан бөгөөд Хүннүгийн нэр цуу Өрнөдөд ч хүрч байжээ.  МЭ I зууны төгсгөлд Хүннү улс бие дааж оршин тогтнохоо больсон хэдий ч Хүннү угсааныхан V зууны үед Атиллаар толгойлуулсан Хүн гүрнийг байгуулж, Хятадын 5 төр, 16 улсын үед ч тэд улс байгуулж нөлөөтэй хэвээр оршин байсаар Евроазийн мянган жилийн түүхийг бичилцсэн юм. Тэдний үлдээсэн соёлын өв болох булш оршуулга, хот суурин, хадны зургийн дурсгалууд Евроазийн өргөн уудам нутгаас илэрсэн хэдий ч гол цөм нь Хүннүгийн голомт болох өнөөгийн Монгол улсын нутагт тархжээ. Ялангуяа Хүннүгийн язгууртан дээдсийн оршуулга болох 600 гаруй булшны 95 хувь нь манай улсын нутгаас илэрч мэдэгдээд байна.